
Jaki kraj ma najgorszą jakość powietrza i jaka jest tego przyczyna?
Polska w UE należy do grona krajów z najgorszą jakością powietrza. Większe epizody smogowe zdarzają się również m.in. w Czechach, na północy Włoch oraz w Rumuni, ale to właśnie my należymy do czołówki - takie są niestety fakty.
Aby ten stan rzeczy zmienić, musimy w przyszłości ocieplić budynki, a więc przeprowadzić kosztowną termomodernizację. Ponadto trzeba zmienić źródło opału, przede wszystkim rezygnując z coraz droższego węgla. Należy postawić na ogrzewanie miejskie, a jeśli nie ma takiej możliwości to na elektryczne wspomagane pompą ciepła oraz alternatywnie na gaz, najlepiej w systemie rekuperacji. W innym przypadku smog będzie powracał jak bumerang. Niezbędna jest zatem pomoc państwa, bowiem sami obywatele tego nie zrobią z powodu braku środków. Aby lepiej to zrozumieć, warto sprawdzić, jaką jakość powietrza mają Amerykanie w czasie silnego mrozu i wyżu (artykuł na ten temat).
Jakość powietrza według danych WHO w 2016 roku. Średnia roczna PM2.5
Zdajemy sobie doskonale sprawę z sytuacji w Polsce, ale wzburzamy się gdy w mediach co jakiś czas porównuje się jakość powietrza w kraju nad Wisłą do sytuacji w Azji. Mało tego, niekiedy nawet się twierdzi, że mamy gorsze powietrze niż np. w Pekinie. Tacy ludzie wykazują ignorancje, albo świadomie manipulują.
Tymczasem południowa i południowo-wschodnia Azja to regiony bardzo zdegradowane przez działalność ludzi, zarówno chodzi o rolnictwo, jak i o trwający szybki rozwój gospodarczy. Według najnowszych danych Światowej Organizacji Zdrowia, na miejscu 1 na świecie pod względem złej jakości powietrza są Indie. Bardzo zła sytuacja występuje w tym kraju regularnie w listopadzie i grudniu. W tym okresie w New Delhi średnia z kilkudniowych pomiarów pyłu zawieszonego PM10 nieraz przekracza 1000 uq na m3, a pyłu PM2.5 (o wiele bardziej szkodliwego) nawet 700 ug/m3. WHO informuje, że pierwsze 13 miast według najwyższych średnich rocznych stężeń PM 2.5 w 2016 roku znajdowało się w Indiach. Stolica New Delhi znalazła się na tej liście na 6 miejscu. Liderem było miasto Kanpur, gdzie średnie roczne stężenie PM 2.5 wyniosło 173 ug/m3!
Przypomnijmy, norma roczna dla pyłu zawieszonego PM2.5 według zaleceń WHO wynosi zaledwie 10 ug/m3, a dla średniej dobowej 25 ug/m3! Dla grubszych frakcji zawieszonych cząstek określanych jako PM10, zaleca norma wartości rocznej wynosi 20 μg/m3, a dla średniej dobowej 50 μg/m3.
Mapa zanieczyszczenia powietrza (stężenie PM 2.5 ) w Indiach, 31 października 2018 r. Dane: Berkeley Earth
Dlaczego jakość powietrza w Indiach jest najgorsza?
Powodów jest kilka. Ten region świata sąsiaduje z innymi krajami prężnie się rozwijającymi, mowa przede wszystkim o Chinach. Taka sytuacja powoduje wzajemne pogarszanie jakości powietrza, co ma odzwierciedlenie w rozwijającej się branży budowniczej, przemysłowej i transportowej. Do tego dochodzą warunki meteorologiczne, które mają duży wpływ na jakość powietrza, głównie ze względu na prędkość i kierunek wiatru, a także na stratyfikację termiczną atmosfery, zwłaszcza w przypadku wystąpienia inwersji. Przy odwracaniu temperatury gromadzą się w warstwie przyziemnej zanieczyszczenia, które nie są rozwiewane przez zbyt słaby o tej porze roku wiatr. Bardzo dużym źródłem zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza w północnych Indiach jest rolnictwo. Osoby zajmujące się tym fachem, masowo palą szczątki roślin po zebraniu ryżu, aby mogli w krótkim czasie przygotować pole pod zasianie pszenicy. Zbiory i wypalania w Indiach odbywają się nie tylko jesienią, ale także wiosną, w okresie od kwietnia do maja, kiedy zbierają pszenicę i przygotowują pole pod uprawę ryżu. Na wiosnę jakość powietrza jest jednak znacznie lepsza, co ma ewidentny związek z innymi warunkami meteorologicznymi (wyższa temperatura, większa prędkość wiatru). Kolejnym źródłem krótkoterminowym zanieczyszczenia powietrza jest lokalny festiwal religijny "Diwali". Częścią tej uroczystości bywają efekty pirotechniczne. Władze przepisami wprowadziły ograniczenia do 20-22 godzin prawa do wystrzeliwania rakiet, jednak przepis ten nie jest powszechnie uznawany.
Smog w Indiach oraz w Pakistanie, 7 listopada 2017 roku. Dane: NASA
Jakość powietrza w Indiach może poprawić zakup maszyn rolniczych, które będą zbierać pozostałości po zbiorach. Niezbędne jest również podnoszenie świadomości społecznej i edukacji na temat potencjalnego wpływu wysokiego zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. Kolejnym etapem powinna być modernizacja transportu, technologii produkcyjnych i budowlanych. Niestety, wszystkie te rozwiązania są kosztowne i trudne do zrealizowania bez kompleksowego działania rządu i ludności.
Polska na tle Azji
W Polsce zdarzają się w specyficznych warunkach atmosferycznych krótkotrwałe wzrosty stężeń pyłów zawieszonych, wielokrotnie przekraczające dopuszczalne normy, ale w skali rocznej daleko nam do „standardów” azjatyckich. Każdy z nas może to zweryfikować na podstawie danych WHO pochodzących z oficjalnych pomiarów instytutów odpowiedzialnych w poszczególnych krajach. Wystarczy wejść na stronę i wybrać dowolne miasto, a następnie porównać dane z innymi regionami.
Przykładowe średnie pyłów zawieszonych w Polsce w 2016 roku (uq/m3)
Kraków PM2.5 - 31, PM10 - 42
Rzeszów PM2.5 - 22, PM10 - 27
Warszawa PM2.5 - 22, PM10 - 33
Katowice PM2.5 - 30, PM10 - 41
Rybnik PM2.5 - 35, PM10 - 48
Dla porównania, w 2016 roku w Pekinie średnia wyniosła dla PM2.5 - 73, PM10 - 92. Mówi się jednak, że władze zaniżają wartości, co potwierdzają dane z pomiarów prowadzonych na terenie ambasady USA. Z kolei w New Delhi PM2.5 - 143, PM10 - 292! Dane porównacie na tej stronie
Dane: WHO, NASA
Dziś wczesnym rankiem, przy pięknej, całkowicie bezchmurnej pogodzie i (teoretycznie) bardzo przejrzystym powietrzu, widać było stosunkowo cienką, ale wyraźną warstwę smogu nad Warszawą, sięgającą nad ziemię do poziomu około 200 m. Teraz powoli zanika.